O de O Rial é, sen dúbida, o máis importante dos pazos que se sitúan en Vilaxoán. A súa imaxe lembra claramente a do seu veciño de Sobrán: unha gran casa flanqueada por dúas torres. Con todo, e con respecto ao anterior, presenta unha maior harmonía. O Rial foi levantado no século XVII -probablemente sobre ou partindo dunha edificación anterior de orixe medieval- por iniciativa dos Mariño de Lobera, unha das familias de maior liñaxe de Galicia.
Un dos seus descendentes, Pedro Mariño, casou con Clara de Caamaño, neta de García de Caamaño, fundador de Vilagarcía. En 1815, e como consecuencia do preito pola sucesión en Rubiáns, ambos os pazos volveron quedar vinculados, agora pola familia Ozores, á súa vez descendente dos Caamaño.
O Rial encarna o concepto de pazo: situado na parte máis elevada da zona para dominar os seus territorios, presenta planta rectangular con dúas torres, e toda a súa decoración dota ao edificio dun gran equilibrio: ameas, cornixas con molduras, balconadas, gárgolas e potentes chemineas realzan o seu aspecto señorial. Á esquerda, estorbando un tanto a visión do conxunto, a capela, e máis apartado, o pombal.
O Rial exhibe varios escudos de armas, que nos falan das familias que foron os seus señores– Ozores, Sotomayor, Sarmiento…- pero ningún tan rechamante coma o dos Mariño de Lobera, cos seus símbolos distintivos: a serea mitolóxica, as ondas, os lobos e a estrela.
Desde principios do século XX, O Rial quedou abandonado, ata que nos anos 70 foi vendido e convertido no hotel que é hoxe. As obras supuxeron a recuperación do seu antigo esplendor como un dos pazos máis belos de Galicia, pero tamén una certa deformación tras as obras de ampliación na súa parte posterior para acoller maior número de habitacións.
Dirección: Av. de Vilanova, 117, 36600 Vilagarcía de Arousa, Pontevedra
Web: pazorial.es
Teléfono: 986 50 70 11
